Kök boyanın inceliklerini gelecek nesillere aktarıyor

Bitki ve hayvanlardan elde edilen doğal malzemeler kullanılarak üretilen kök boya konusunda en eski ustalar arasında gösterilen Yaşar Günay, geleneksel zanaatin inceliklerini öğrencilere öğretiyor.

Kültür Sanat 31.12.2015, 16:32
Kök boyanın inceliklerini gelecek nesillere aktarıyor
 Uşak Karma Organize Sanayi Bölgesindeki (UKOSB)  firmasında geleneksel yöntemlerle halı üretimi yapan Yaşar Günay, AA muhabirine yaptığı açıklamada, 19. yüzyılda sentetik boyaların ortaya çıkmasıyla kullanımı azalan doğal boyaların sağlıklı ve dayanıklı olması nedeniyle yaşatılması gerektiğini söyledi.
Günay, 40 yıl önce Osmanlı saraylarında kullanılan Uşak halılarını incelerken bu renklerin nasıl tutturulduğunu merak ederek araştırma yaptığını, o dönemden bu yana da kök boyaya gönül verdiğini anlattı. Günay, binlerce yıldır kullanılan geleneksel boyama tekniğinin heyecan veren sırlarını çözmeye çaba gösterdiğini ifade etti.

Günay, kök boya ustası olmasının yılların deneyimiyle oluştuğuna değinerek, şöyle konuştu:

"Mesleğe yeni başladığım dönemlerde Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesinden profesörlerin yazdığı kök boya metinlerini okudum. Bu bilgileri kendi çabamla uygulamaya başladım. Doğadan bitkileri toplayıp deneme yanılma yoluyla renkler elde etmeye çalıştım. Zaman içinde hangi bitkinin hangi rengi vereceğini ve ipi ne kadar süre kaynatırsak hangi renk tonunu alabileceğimizi öğrendim. Yıllarca bu işi yaparak ustalaştım. Geleneksel boyama tekniğiyle boyadığım yünleri yeni eski yöntemlerle dokuduğumuz Türk halılarında kullanmaya başladım. Böylelikle Osmanlı saraylarını süsleyen 15. ve 16. yüzyıl Uşak halılarının benzerlerini üretmeye başladım."

Bu konudaki bilgi ve deneyimin kaybolmasından endişe ettiğini, bildiği her şeyi çocuklarına öğretmeye çalıştığını vurgulayan Günay, üniversite öğrencilerini de ağırlayarak uygulamalı dersler verdiğini dile getirdi.

Günay, "Artık kök boyasında kullanılan ham maddeleri bulmakta zorlanıyoruz. Çoğu maddeyi kendi olanaklarımla yapmaya gayret ediyorum. Endüstriyel ürünler daha ucuz olduğu için tüm üreticiler ona yöneldi. Ben kök boya geleneğini gelecek nesillere taşımak istiyorum. Ancak çok zorlanıyorum. Kök boya hem sağlıklı hem daha dayanıklı. Öğrencilerimize bu kültürü aktararak sürmesini istiyoruz. Onların da geleneksel yöntemle yakından ilgilenmesi beni memnun ediyor" dedi. 

Son olarak Süleyman Demirel Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Geleneksel Türk Sanatları Bölümü'nde okuyan 32 öğrenciye kök boyanın inceliklerini öğrettiğini anlatan Günay, bu inceliklerin her birinin tecrübeyle ortaya çıktığına dikkati çekti.

- "Kırmızı ve yeşili tutturmak zordur"

Kök boyaların bitkisel ve hayvansal minerallerden elde edildiğini söyleyen Günay, şöyle konuştu:

"Uşak ve çevresinde daha çok papatya, tavşanak, safran, kekik, soğan kabuğu, ayva yaprağı, zerdeçal, çitlembik, dil kanatan otu, palamut kozalağı, cevizlibağ, pıynar, hindiba, sütleğen, nar kabuğu, ceviz gibi ürünler kullanılır. Bitkileri mevsiminde toplar, kurutur ve saklarız. Bu bitkiler, rutubetin, nemin ve gün ışığının olmadığı yerlerde saklanırsa yıllar sonra bile işlevlerini kaybetmezler. Ancak bitkilerin taze olması önemli, çünkü mevsiminde taze olarak toplanmış bitki daha iyi bir renk verir. 

Genellikle sarı, kırmızı, siyah, mavi, turuncu, kahverengi ve yeşil gibi renkler elde edilmeye çalışılır. Sarı renk elde etmek için örneğin dil kanatan otu, papatya ve tavşanak, siyah ve kahverengi için palamut kozalağı ceviz, mavi için hindiba, yeşil için palamut şapkası ve ceviz kabuğu kullanılır. Kaynatılan suya atılan doğal boya ham maddesi ile ip yumağı sürekli karıştırılır. Çünkü boyanın ipin tamamına eşit işlemesi için karıştırma işlemi sürekli yapılmalıdır. İp ne kadar fazla suyun içinde kalır ise renk o kadar koyulaşır. Ben genellikle yeşil ve kırmızı renkleri elde ederken zorlanıyorum çünkü renk tonlarını tutturmak zordur." 

Süleyman Demirel Üniversitesi Geleneksel Türk Sanatları Öğretim Görevlisi Makbule Sibel Oda ise öğrencilerin teorikte anlatılan kök boyanın uygulamada çok faklı olduğunu gördüğünü, Anadolu kültürlerinden doğal boyacılığın yaşatılması gerektiğinin altını çizdi.





















Yorumlar (0)
8
parçalı bulutlu
Namaz Vakti 03 Temmuz 2025
İmsak
Güneş
Öğle
İkindi
Akşam
Yatsı
Puan Durumu
Takımlar O P
1. Galatasaray 36 95
2. Fenerbahçe 36 84
3. Samsunspor 36 64
4. Beşiktaş 36 62
5. Başakşehir 36 54
6. Eyüpspor 36 53
7. Trabzonspor 36 51
8. Göztepe 36 50
9. Rizespor 36 49
10. Kasımpaşa 36 47
11. Konyaspor 36 46
12. Alanyaspor 36 45
13. Kayserispor 36 45
14. Gaziantep FK 36 45
15. Antalyaspor 36 44
16. Bodrum FK 36 37
17. Sivasspor 36 35
18. Hatayspor 36 26
19. A.Demirspor 36 2
Takımlar O P
1. Kocaelispor 38 72
2. Gençlerbirliği 38 68
3. Karagümrük 38 66
4. İstanbulspor 38 64
5. Bandırmaspor 38 64
6. Erzurumspor 38 64
7. Boluspor 38 61
8. Iğdır FK 38 58
9. Amed Sportif 38 57
10. Ahlatçı Çorum FK 38 54
11. Ümraniye 38 53
12. Esenler Erokspor 38 52
13. Sakaryaspor 38 51
14. Keçiörengücü 38 51
15. Manisa FK 38 48
16. Pendikspor 38 48
17. Ankaragücü 38 48
18. Şanlıurfaspor 38 40
19. Adanaspor 38 30
20. Yeni Malatyaspor 38 -21
Takımlar O P
1. Liverpool 38 84
2. Arsenal 38 74
3. M.City 38 71
4. Chelsea 38 69
5. Newcastle 38 66
6. Aston Villa 38 66
7. N. Forest 38 65
8. Brighton 38 61
9. Bournemouth 38 56
10. Brentford 38 56
11. Fulham 38 54
12. C.Palace 38 53
13. Everton 38 48
14. West Ham United 38 43
15. M. United 38 42
16. Wolves 38 42
17. Tottenham 38 38
18. Leicester City 38 25
19. Ipswich Town 38 22
20. Southampton 38 12
Takımlar O P
1. Barcelona 38 88
2. Real Madrid 38 84
3. Atletico Madrid 38 76
4. Athletic Bilbao 38 70
5. Villarreal 38 70
6. Real Betis 38 60
7. Celta Vigo 38 55
8. Rayo Vallecano 38 52
9. Osasuna 38 52
10. Mallorca 38 48
11. Real Sociedad 38 46
12. Valencia 38 46
13. Getafe 38 42
14. Espanyol 38 42
15. Alaves 38 42
16. Girona 38 41
17. Sevilla 38 41
18. Leganes 38 40
19. Las Palmas 38 32
20. Real Valladolid 38 16