Kök boyanın inceliklerini gelecek nesillere aktarıyor

Bitki ve hayvanlardan elde edilen doğal malzemeler kullanılarak üretilen kök boya konusunda en eski ustalar arasında gösterilen Yaşar Günay, geleneksel zanaatin inceliklerini öğrencilere öğretiyor.

Kültür Sanat 31.12.2015, 16:32
Kök boyanın inceliklerini gelecek nesillere aktarıyor
 Uşak Karma Organize Sanayi Bölgesindeki (UKOSB)  firmasında geleneksel yöntemlerle halı üretimi yapan Yaşar Günay, AA muhabirine yaptığı açıklamada, 19. yüzyılda sentetik boyaların ortaya çıkmasıyla kullanımı azalan doğal boyaların sağlıklı ve dayanıklı olması nedeniyle yaşatılması gerektiğini söyledi.
Günay, 40 yıl önce Osmanlı saraylarında kullanılan Uşak halılarını incelerken bu renklerin nasıl tutturulduğunu merak ederek araştırma yaptığını, o dönemden bu yana da kök boyaya gönül verdiğini anlattı. Günay, binlerce yıldır kullanılan geleneksel boyama tekniğinin heyecan veren sırlarını çözmeye çaba gösterdiğini ifade etti.

Günay, kök boya ustası olmasının yılların deneyimiyle oluştuğuna değinerek, şöyle konuştu:

"Mesleğe yeni başladığım dönemlerde Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesinden profesörlerin yazdığı kök boya metinlerini okudum. Bu bilgileri kendi çabamla uygulamaya başladım. Doğadan bitkileri toplayıp deneme yanılma yoluyla renkler elde etmeye çalıştım. Zaman içinde hangi bitkinin hangi rengi vereceğini ve ipi ne kadar süre kaynatırsak hangi renk tonunu alabileceğimizi öğrendim. Yıllarca bu işi yaparak ustalaştım. Geleneksel boyama tekniğiyle boyadığım yünleri yeni eski yöntemlerle dokuduğumuz Türk halılarında kullanmaya başladım. Böylelikle Osmanlı saraylarını süsleyen 15. ve 16. yüzyıl Uşak halılarının benzerlerini üretmeye başladım."

Bu konudaki bilgi ve deneyimin kaybolmasından endişe ettiğini, bildiği her şeyi çocuklarına öğretmeye çalıştığını vurgulayan Günay, üniversite öğrencilerini de ağırlayarak uygulamalı dersler verdiğini dile getirdi.

Günay, "Artık kök boyasında kullanılan ham maddeleri bulmakta zorlanıyoruz. Çoğu maddeyi kendi olanaklarımla yapmaya gayret ediyorum. Endüstriyel ürünler daha ucuz olduğu için tüm üreticiler ona yöneldi. Ben kök boya geleneğini gelecek nesillere taşımak istiyorum. Ancak çok zorlanıyorum. Kök boya hem sağlıklı hem daha dayanıklı. Öğrencilerimize bu kültürü aktararak sürmesini istiyoruz. Onların da geleneksel yöntemle yakından ilgilenmesi beni memnun ediyor" dedi. 

Son olarak Süleyman Demirel Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Geleneksel Türk Sanatları Bölümü'nde okuyan 32 öğrenciye kök boyanın inceliklerini öğrettiğini anlatan Günay, bu inceliklerin her birinin tecrübeyle ortaya çıktığına dikkati çekti.

- "Kırmızı ve yeşili tutturmak zordur"

Kök boyaların bitkisel ve hayvansal minerallerden elde edildiğini söyleyen Günay, şöyle konuştu:

"Uşak ve çevresinde daha çok papatya, tavşanak, safran, kekik, soğan kabuğu, ayva yaprağı, zerdeçal, çitlembik, dil kanatan otu, palamut kozalağı, cevizlibağ, pıynar, hindiba, sütleğen, nar kabuğu, ceviz gibi ürünler kullanılır. Bitkileri mevsiminde toplar, kurutur ve saklarız. Bu bitkiler, rutubetin, nemin ve gün ışığının olmadığı yerlerde saklanırsa yıllar sonra bile işlevlerini kaybetmezler. Ancak bitkilerin taze olması önemli, çünkü mevsiminde taze olarak toplanmış bitki daha iyi bir renk verir. 

Genellikle sarı, kırmızı, siyah, mavi, turuncu, kahverengi ve yeşil gibi renkler elde edilmeye çalışılır. Sarı renk elde etmek için örneğin dil kanatan otu, papatya ve tavşanak, siyah ve kahverengi için palamut kozalağı ceviz, mavi için hindiba, yeşil için palamut şapkası ve ceviz kabuğu kullanılır. Kaynatılan suya atılan doğal boya ham maddesi ile ip yumağı sürekli karıştırılır. Çünkü boyanın ipin tamamına eşit işlemesi için karıştırma işlemi sürekli yapılmalıdır. İp ne kadar fazla suyun içinde kalır ise renk o kadar koyulaşır. Ben genellikle yeşil ve kırmızı renkleri elde ederken zorlanıyorum çünkü renk tonlarını tutturmak zordur." 

Süleyman Demirel Üniversitesi Geleneksel Türk Sanatları Öğretim Görevlisi Makbule Sibel Oda ise öğrencilerin teorikte anlatılan kök boyanın uygulamada çok faklı olduğunu gördüğünü, Anadolu kültürlerinden doğal boyacılığın yaşatılması gerektiğinin altını çizdi.





















Yorumlar (0)
14
parçalı bulutlu
Günün Anketi Tümü
Karahallı Belediye Başkanı Ali Tpçunun Çalışmalarından mennumusunuz?
Karahallı Belediye Başkanı Ali Tpçunun Çalışmalarından mennumusunuz?
Namaz Vakti 29 Mart 2024
İmsak
Güneş
Öğle
İkindi
Akşam
Yatsı
Puan Durumu
Takımlar O P
1. Galatasaray 30 81
2. Fenerbahçe 30 79
3. Trabzonspor 30 49
4. Beşiktaş 30 46
5. Kasımpasa 30 43
6. Başakşehir 30 42
7. Rizespor 30 42
8. Antalyaspor 30 41
9. A.Demirspor 30 39
10. Alanyaspor 30 39
11. Sivasspor 30 38
12. Samsunspor 30 36
13. Kayserispor 30 36
14. Ankaragücü 30 33
15. Hatayspor 30 33
16. Konyaspor 30 33
17. Gaziantep FK 30 31
18. Karagümrük 30 30
19. Pendikspor 30 29
20. İstanbulspor 30 13
Takımlar O P
1. Eyüpspor 27 64
2. Göztepe 27 56
3. Sakaryaspor 27 47
4. Ahlatçı Çorum FK 27 45
5. Kocaelispor 27 45
6. Bodrumspor 27 44
7. Boluspor 27 43
8. Bandırmaspor 27 41
9. Gençlerbirliği 27 40
10. Erzurumspor 27 37
11. Ümraniye 27 33
12. Keçiörengücü 27 32
13. Manisa FK 27 31
14. Şanlıurfaspor 27 27
15. Tuzlaspor 27 27
16. Adanaspor 27 27
17. Altay 27 15
18. Giresunspor 27 7
Takımlar O P
1. Arsenal 28 64
2. Liverpool 28 64
3. M.City 28 63
4. Aston Villa 29 56
5. Tottenham 28 53
6. M. United 28 47
7. West Ham United 29 44
8. Brighton 28 42
9. Wolves 28 41
10. Newcastle 28 40
11. Chelsea 27 39
12. Fulham 29 38
13. Bournemouth 28 35
14. Crystal Palace 28 29
15. Brentford 29 26
16. Everton 28 25
17. Luton Town 29 22
18. Nottingham Forest 29 21
19. Burnley 29 17
20. Sheffield United 28 14
Takımlar O P
1. Real Madrid 29 72
2. Barcelona 29 64
3. Girona 29 62
4. Athletic Bilbao 29 56
5. Atletico Madrid 29 55
6. Real Sociedad 29 46
7. Real Betis 29 42
8. Valencia 28 40
9. Villarreal 29 38
10. Getafe 29 38
11. Las Palmas 29 37
12. Osasuna 29 36
13. Deportivo Alaves 29 32
14. Mallorca 29 30
15. Rayo Vallecano 29 29
16. Sevilla 29 28
17. Celta Vigo 29 27
18. Cadiz 29 22
19. Granada 28 14
20. Almeria 29 13